NATO nabavke – potencijalni benefiti za crnogorsku privredu; preduslovi, procedure i uključene institucije
Privredna komora Crne Gore je, u saradnji sa Ministarstvom ekonomskog razvoja i turizma, Ministarstvom odbrane i Direkcijom za zaštitu tajnih podataka organizovala 24. jula drugi okrugli sto na temu „NATO nabavke – potencijalni benefiti za crnogorsku privredu; preduslovi, procedure i uključene institucije“.
Cilj je bio da se ukaže na mogućnosti koje nudi sistem NATO nabavki, te pojasne procedure i uslovi za učešće u istim.
Savjetnik predsjednice Privredne komore, Dragoljub Bulatović podsjetio je da je Ministarstvo ekonomskog razvoja i turizma donijelo Uputstvo o postupku provjere ispunjenosti uslova za učešće privrednih subjekata registrovanih u Crnoj Gori za učešće u nabavkama za potrebe sjeverno-atlantskog saveza.
Takođe, istakao je da je Privredna komora Crne Gore, u saradnji sa Ministarstvom ekonomskog razvoja i turizma, Ministarstvom odbrane, Ministarstvom vanjskih poslova i Direkcijom za zaštitu tajnih podataka, pripremila i štampala Priručnik za postupanje privrednih subjekata u proceduri ostvarivanja uslova za učešće u nabavkama za potrebe Sjeverno-atlantskog saveza (NATO tenderi).
– Imali smo izvjesnih izazova sa regulatornim okvirom. Prema njegovim riječima, uputstvo koje je MERT donio u martu, a potom i priručnik o NATO tenderima koji je objavila Privredna komora, te Pravilnik o vođenju evidencije u PKCG, značajno su rasteretili i ubrzali ovaj proces.
– Sada smo formalno-pravno potpuno spremni da svaki privredni subjekt koji prođe ovu proceduru, može biti ponuđač, odnosno ugovorna strana NATO dobavljača, a sve ostalo zavisi od naše sposobnosti da ispunimo polazne pretpostavke – istakao je Bulatović.
On je pozvao sve da što prije podnesu zahtjeve, kako bi svaka kompanija bila spremna u pogledu formalno-pravnih pretpostavki, istakavši da je nakon prošlog okruglog stola, 20 kompanija odmah podnijelo svoje zahtjeve.
Katarina Lazarević, načelnica Odjeljenja za zaštitu tajnih podataka u Direkciji za zaštitu tajnih podataka pojasnila je procedure za učestvovanje u NATO tenederima, te ulogu Direkcije u svakodnevnom pružanju pomoći u postupcima izdavanja dozvola.
– Svako ko odluči da učestvuje u NATO tenderima, koju su označeni jednom od oznaka stepena tajnosti, mora imati dozvolu za pristup tajnim podacima – kazala je ona.
Lazarević je istakla da su tajni podaci oni čijim bi otkrivanjem nepozvanom licu nastupile ili mogle nastupiti štetne posljedice za bezbjednost i odbranu, vanjsku, monetarnu i ekonomsku politiku Crne Gore.
– Za najniži stepen tajnosti, “INTERNO”, dozvola nije potrebna, već samo potpisivanje izjave za čuvanje tajnih podataka, na način utvrđen Zakonom o tajnosti podataka – navela je ona, dodajući da od stepena tajnosti zavisi i način čuvanja i obrade dokumenata.
Olivera Bakrač, samostalna savjetnica za izdavanje dozvola za pristup tajnim podacima pravnim licima, NATO i EU sertifikate za pravna lica takođe iz Direkcije za zaštitu tajnih podataka – govorila je o preduslovima koje privredni subjekt mora ispuniti kako bi učestvovao u postupku nabavki koje su označene oznakom stepena tainosti “povjerljivo”, “tajno” i “strogo tajno” za potrebe Sjeverno-atlantskog saveza (NATO).
– To su prije svega, posjedovanje dozvole za pristup (domaćim) tajnim podacima za zakonskog zastupnika u pravnom licu i za fizička lica u tom pravnom licu, bezbjednosne dozvole (NATO sertifikata), dozvole za pristup (domaćim) tajnim podacima za pravno lice i bezbjednosne dozvole za pristup tajnim podacima za pravno lice (NATO sertifikat) – kazala je Bakrač.
U fokusu Dejana Stanića, dipl. ing. vojnog mašinstva u Direkciji za standardizaciju, kodifikaciju i kvalitet Ministarstva odbrane bili su registracija kompanija i dobijanje NATO oznaka za preduzeće i proizvod.
On je kazao da je NATO kodifikacioni sistem (NCS) standardni način identifikacije rezervnih djelova, komponenti i zaliha unutar NATO-a, kao i mnogih zemalja koje nisu članice NATO-a koje se pridružuju tom sistemu.
– Kompanije koje se bave proizvodnjom i kojima je dodijeljen entitetski (NCAGE) kod, mogu od Ministarstva zatražiti dodjelu jedinstvenog NATO skladišnog (NSN) broja za vlastite proizvode – istakao je Stanić.
Prema njegovim riječima, proizvodu sa dodijeljenim NSN brojem se naglašava njegova autentičnost i taj proizvod biva upisan (zajedno sa svim svojim opisnim karakteristikama) u NMCRL katalog (kao jedinstveni NATO registar proizvoda) što predstavlja osnov za snabdijevanje u NATO, jer samo kodifikovani proizvod na tom tržištu će biti tražen. Kompanije se mogu pojaviti u ulozi proizvođača ili dobavljača.
Traže se i različite vrste radova i usluga, poput: ICT usluga, građevinskih radova, konsalting i marketing usluga, usluga održavanja… Takođe, Kodifikacioni sistem NATO je primjenljiv i za civilne kompanije, pa pored proizvoda namjenske industrije, veliki broj dodijeljenih NSN brojeva u Crnoj Gori dolazi iz oblasti prehrambene industrije.
– Kodifikacija doprinosi predstavljanju Crne Gore u pozivnom svijetlu u kodifikacionoj zajednici i ukazuje da i crnogorske kompanije, odnosno njeni proizvodi mogu biti i konkuretni i traženi – poručio je Stanić.
On je istakao da je do sada u Crnoj Gori kodifikovan 281 proizvod, a dodijeljeno je i preko 500 NCAGE kodova.
Ranko Zeković, samostalni savjetnik u Ministarstvu ekonomskog razvoja i turizma dao je kratak osvrt na proces donošenja uputsva o učešću u nabavkama za potrebe NATO.
– Ministarstvo ekonomskog razvoja i turizma je na inicijativu Privredne komore Crne Gore prethodno uputstvo inoviralo I unaprijedilo, a nakon konsultacija sa drugim državnim organima – kazao je Zeković, dodajući da ono sada sadrži precizno definisane procedure.
Kako je naveo, Zahtjev za dobijanje Potvrde (Declaration of Eligibility) za učešće u nabavkama za potrebe Sjeverno-atlantskog saveza podnosi se na Obrascu koji je propisan Uputstvom o postupku provjere ispunjenosti uslova za učešće privrednih subjekata registrovanih u Crnoj Gori za učešće u nabavkama za potrebe Sjeverno-alantskog saveza.
– Radi izdavanja potvrde za učešće u NATO nabavkama, privredni subjekat treba da organu državne uprave nadležnom za poslove ekonomije, odnosno Ministarstvu, podnese zahtjev na obrascu koji je dat na internet stranici www. komora.me/nato-tenderi – rekao je Zeković.
Bojan Jovović, direktor Sektora za pravne i opšte poslove u PKCG, pojasnio je upis u evidencije Komore.
– Privredna komora je nedavno, shodno Uputstvu o postupku provjere ispunjenosti uslova za učešće privrednih subjekata registrovanih u Crnoj Gori za učešće u nabavkama za potrebe Sjeverno-atlantskog saveza, donijela Pravilnik o vođenju evidencije privrednih subjekata koji mogu da učestvuju u NATO tenderima – kazao je on.
Prema njegovim riječima, potvrda da je određeni privredni subjekat upisan u evidenciju kod Privredne komore predstavlja sastavni dio dokumentacije koja se predaje nadležnom ministarstvu, u cilju izdavanja potvrde za učešće u nabavkama za potrebe Sjeverno–atlantskog saveza.
On je na kraju pozvao sve privredne subjekte koji ispunjavaju propisane uslove da predaju zahtjeve za upis u evidenciju kod Privredne komore.
Privrednici su tokom okruglog stola zatražili određena pojašnjenja navedenih procedura i uslova učešća u NATO nabavkama. Takođe je istaknut problem što poslovne banke u Crnoj Gori ne obavljaju platni promet koji se odnosi na poslove namjenske industrije, zbog čega ove kompanije imaju velike izazove u realizaciji naplate potraživanja iz inostranstva.
Privrednici su ukazali na neophodnost promocije Crne Gore kao partnera za NATO nabavke, bez čega smatraju da će izostati ekonomski benefiti članstva u ovoj političkoj i odbrambenoj alijansi.