Zelena tranzicija jedini put ka održivim ekonomskim sistemima

Konferencija o zelenoj ekonomiji, u organizaciji Privredne komore Crne Gore, Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma i Ministarstva nauke i tehnološkog razvoja, održana je 16. i 17. maja u hotelu Hilton.

Skup je organizovan u okviru crnogorskog predsjedavanja Procesom saradnje u jugoistočnoj Evropi (SEECP), sa ciljem pokretanja diskusije o zelenoj ekonomiji iz više uglova koja treba da dovede do zaključaka potrebnih za definisanje smjernica ka održivom rastu i razvoju.

Učesnici skupa su donosioci odluka najvišeg nivoa iz zemalja SEECP, predstavnici EU i međunarodnih organizacija koji stručno i finansijski podržavaju zelenu transformaciju, predstavnici privrednog sektora, te akademske zajednice i institucija koje su nosioci razvoja inovacija bez kojih zelena tranzicija nije moguća.

Predsjednica Privredne komore dr Nina Drakić istakla je u uvodnoj riječi važnost partnerstva organizatora Konferencije koji su objedinili poslovnu zajednicu, nauku i donosioce odluka, što je fundament za strateško i kontinuirano djelovanje u procesima koji vode ka zelenoj tranziciji.

Prema njenim riječima, nakon pandemije i energetske krize, zelena tranzicija ne predstavlja samo opredjeljenje, već i jedini mogući put održivog razvoja, pa je važno definisati kako je sprovesti na najefikasniji način u što kraćem vremenu, a ni u jednom momentu ne ugroziti ekonomske procese.

Ističe da su na evropskom nivou značajna finansijska sredstva opredijeljena za ovaj proces u regionu, prije svega kroz Ekonomski i investicioni plan za Zapadni Balkan i dodaje da će investicije u zelene tehnologije biti sve isplativije jer se tržišta okreću „zelenim“ proizvodima.

– Smatram da je jedan od važnijih zadataka kreatora politika stvoriti okruženje koje će biti stimulativno za kompanije koje su spremne za zelenu tranziciju. Treba svakako u tome naći adekvatnu mjeru i za one koji pokazuju neodgovoran odnos prema životnoj sredini. Simultano sa ovim nužno bi bilo razvijanje finansijske i tehničke podrške za kompanije koje su se opredijelile da idu u susret novim tehnologijama i poslovnim modelima – kazala je predsjednica Komore.

Privredna komora Crne Gore u ovim procesima ima važnu ulogu i njima je veoma posvećena, upravo razumijući značaj zelene tranzicije. Uz podršku UNDP kreirala je Mapu puta Crne Gore ka cirkularnoj ekonomiji a Vlada je na osnovu nje donijela Strategiju cirkularne tranzicije.

– Uz ovo, HUB cirkularne ekonomije u Privrednoj komori će uskoro početi da funkcioniše kao on-line platforma, koja može dati odgovore na brojna pitanja, ponuditi najbolje prakse i iskustva kao uzor – kazala je Drakić.

U fokusu Komore su i ESG standardi (zaštite životne sredine, društvene odgovornosti i dobrog korporativnog upravljanja), koje zapadna Evropa uvodi u nacionalna zakonodavstva, pa će u budućnosti sve više postojati potreba da ih naše kompanije ispune, a posebno one izvozno orijentisane i upućene na EU partnere.

– Velika je uloga finansijskih institucija u tzv. ozelenjavanju procesa. Finansiranje projekata koji čine taj proces olakšaće privredi da se opredjeljuju ka tome, budući da uvođenje ekološki održivih rešenja više nije trend, već realna potreba i pravac koji treba birati. UNDP, EBRD, IRF, te jedan broja komercijalnih banaka, kao i podrška kojom država podstiče konkurentnost, pomjeraju dosta toga u željenom pravcu – zaključila je Drakić.

Ministarka nauke i tehnološkog razvoja prof. dr Biljana Šćepanović, istakla je u uvodnom obraćanju  da, od svoga nastanka, davne 1996. godine,  kao inicijativa Republike Bugarske, Proces saradnje u Jugoistočnoj Evropi djeluje regionalno, zalažući se za veći stepen bezbjednosti, stabilnost političkih prilika, razvoj demokratije, dobrosusjedskih odnosa, primjenu vladavine prava, razvoj kadrovskih potencijala u zemljama članicama,  a u prvom redu za jačanje ekonomskih odnosa između samih država članica, sve sa ciljem što bržeg i kvalitetnijeg pristupa evropskim i evroatlantskim strukturama.

– Crna Gora je preuzela svoje drugo po redu jednogodišnje predsjedavanje u junu 2022. godine, koje se realizuje pod motom “Jugoistok Evrope kao prostor kulture i saradnje”, budući da mnogostruke kulturne spone predstavljaju čvrst osnov za dalje unapređenje partnerstava država regiona – kazala je Šćepanović.

Prema njenim riječima, tom prilikom je predočeno da će Crna Gora tokom jednogodišnjeg predsjedavanja SEECP-u raditi, između ostalog, na energetskoj bezbjednosti i održivosti, uz naglašenu potrebu za istraživanjima neiskorišćenih potencijala pod istim krovom, većim ulaganjima u infrastrukturu i nove održive izvore energije, u vremenima velike energetske krize.

– U tom smislu vjerujem da će ova Konferencija o zelenoj ekonomiji, koja se održava u okviru crnogorskog predsjedavanja Procesom saradnje u Jugoistočnoj Evropi, biti jedan korak naprijed u ostvarivanju ciljeva postojanja i rada najveće regionalne inicijative – istakla je Šćepanović, dodajući da se i dalje vrlo visoko na evropskoj Agendi istraživanja i inovacija nalazi saradnja akademskog i privrednog sektora.

Ona je na kraju poručila da Ministarstvo ostaje posvećeno jačanju sistema nauke, istraživanja i inovacija, kroz jačanje regionalne i međunarodne saradnje, odnosa sa Evropskom unijom na putu naučnog i tehnološkog napretka i podsticanja razvoja društva zasnovanog na znanju prateći koncept pametne specijalizacije.

Armend Mila, državni sekretar u Ministarstvu ekonomskog razvoja i turizma istakao je da je Vlada Crne Gore iskazala snažnu posvećenost procesu zelene tranzicije i počela da razvija politike, programe, kao i preduzima neophodne akcije radi jačanja administrativnih kapaciteta za sprovođenje Zelene agende za Zapadni Balkan.

– Smatramo da će nam uspešna transformacija ka zelenoj ekonomiji pomoći da ostvarimo ciljeve održivog razvoja UN, ciljeve Pariškog sporazuma kao i ambicije Evropskog zelenog sporazuma – kazao je Mila.

Prema njegovim riječima, ekonomska diverzifikacija će biti imperativ za dalji razvoj Crne Gore. Vlada će se usredsrediti na unapređenje energetske efikasnosti i korišćenje obnovljivih izvora energije kako bi postigla održivi razvoj sa razvijenom poljoprivredom i turizmom, kao i većim sinergijama između ovih sektora.

– Misija Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma je da obezbijedi održivo korišćenje prirodnih resursa i osigura održiv, inkluzivan i stabilan ekonomski razvoj. Takođe, podsticaćemo uvodjenje principa cirkularne ekonomije koji integriše privredu i sistem upravljanja otpadom – poručio je on.

Mila je istakao da tranzicija ka cirkularnoj ekonomiji nije samo usmjerena na podsticaj konkurentnosti, već je od suštinskog značaja za održivu budućnost, rješavanje problema prekomjerne potrošnje prirodnih resursa, i nastanka klimatskih promjena.

– Izazovi pred nama su veliki. Uspješan proces prelaska na cirkularni model poslovanja će zahtijevati dugoročnu posvećenost svih aktera društva ka održivom razvoju i zelenoj, cirkularnoj tranziciji, uprkos ekonomskim ili drugim krizama. Uvjeren sam da ćemo danas zajedno doći do kreativnih i inovativnih rješenja koja će imati pozitivan uticaj na cijeli region Jugoistočne Evrope – zaključio je on.

Uslijedio je panel Perspektive razvoja zelene ekonomije u jugoistočnoj Europi – Politike za podsticanje ekonomskih aktivnosti u uslugama održivog razvoja, efikasnosti resursa, zaštite prirode i klimatskih mjera.

Moderator je bila Aneta Kankaraš, šefica Kancelarije za održivi razvoj u Generalnom sekretarijatu Vlade Crne Gore, a panelisti Jovana Krunić, generalna direktorica za međunarodnu trgovinu i ekonomsku suradnju, Ministarstvo ekonomskog razvoja i turizma, Jovana Pavlović Đukić, voditeljica tima za zelenu ekonomiju i održivost, OECD Global Relations and Cooperation, Avni Zogiani, zamjenik ministra Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i infrastrukture, Priština, Almira Xhembulla, zamjenica ministra Ministarstva turizma i ekologije, Tirana, Panayotis Partsos, ambasador Grčke i Arslan Umut Ergezer, RCC koordinator Strategije SEE 2030/viši analitičar ekonomske politike.

O EU i međunarodnoj podršci održivom razvoju – strateškom pristupu održivom razvoju u jugoistočnoj Europi, uz moderiranje Anete Kankaraš, govorili su Aleksandra Kiković, voditeljica tima za inkluzivan i zeleni rast, UNDP Crna Gora, Ana Jovanovska, bivša voditeljica Jedinice za održivi razvoj Vlade Sjeverne Makedonije, Radman Selmić, Privredna komora Srbije i  Zoran Martinovski, ESG ekspert, CEO, Prime Partner.

Treći panel je bio posvećen zelenoj tranziciji u praksi, odnosno uspješnim pričama. Moderator je bila predstavnica Privredne komore Milena Rmuš, a učesnici Aldan Adrović, menadžer poslovnog razvoja, 3D soba, Vladimir Pajović, ESG i stručnjak za finansije, Vedad Suljić, direktor, CETEOR i Vedrana Gadža, Pejzaž i ESG, Porto Montenegro.

Prvi dan Konferencije završen je promocijom “Studije o upravljanju ambalažom i ambalažnim otpadom u Crnoj Gori” koju je izradila Privredna komora.

Drugog dana Konferencije održani su paneli na teme „Inovacije u uslugama zelene ekonomije – uključivanje, inovacija i inspiracija: Oblikovanje budućnosti uz zelenu ekonomiju“ i „Zelena infrastruktura za medicinska istraživanja“.

Moderatorka prvog panela je Marijeta Barjaktarović Lanzardi, v.d generalne direktorice za inovacije i tehnološki razvoj pri Ministarstvu nauke i tehnološkog razvoja, a panelisti Bojana Femić Radosavović, izvršna direktorica Fonda za inovacije, Marija Markoč, glavna izvršna direktorica Barske uljare doo,  Đorđe Grujičić, direktor Digital Innovation Huba – Smart Village Knežica, te predstavnik Savjeta za regionalnu saradnju.

Tokom drugog panela, kojim je moderirala  prof. dr Mara Šćepanović, Univerzitet Crne Gore, panelisti su bili prof. dr Biljana Šćepanović, ministarka nauke i tehnološkog razvoja, prof. dr Leandar Litov sa Univerziteta „Sveti Kliment Ohridski“ u Sofiji, prof. dr Mimoza Ristova sa Univerziteta „Ćirilo i Metodije“ u Skoplju.