Pozitivni trendovi u sektoru trgovine
Odbor udruženja trgovine Privredne komore Crne Gore, na sjednici održanoj 25. oktobra, razmotrio je Informaciju o poslovanju sektora tokom prvih osam mjeseci ove godine. Bilo je riječi o izazovima i mogućnostima u poslovanju elektronske trgovine, zatim o mjerama podrške privredi koje je Privredna komora predložila Vladi. Prezentovan je i projekat “Snaga je u nama” kojim Komora promoviše privredu.
Sjednicu je vodio predsjednik Odbora Jovan Lekić, uz podršku Milice Lazarević sekretarke Odbora,a u radu su, pored privrednika učestvovali predstavnica Ministarstva ekonomskog razvoja – generalna direktorica Direktorata za unutrašnje tržište i konkurenciju Jasna Vujović, glavna tržišna inspektorka Marina Radulović i koordinatorka tržišnog nadzora Marina Janković, kao i Željko Tomović iz Centra za zaštitu potrošača.
Sekretarka Odbora Milica Lazarević prezentovala je Informaciju o poslovanju u oblasti trgovine u periodu januar – avgust 2022. godine.
Sektor trgovine godinama bilježi pozitivne trendove, i njegovo učešće u stvaranju BDP-a iz godine u godinu se povećava. Kvalitetna i raznovrsna ponuda u svim djelatnostima trgovine dostiže evropske standarde – kazala je ona.
Prema preliminarnim podacima Monstata, ostvareni promet u trgovini na malo izražen u tekućim cijenama u periodu januar – avgust 2022. godine iznosio je 1.263,8 mil. eura što je povećanje od 29,3% u odnosu na isti period prethodne godine, dok posmatrano u odnosu na 2019. godinu bilježi rast od 27,9%. Ukupna robna razmjena Crne Gore sa inostranstvom u periodu januar-avgust 2022. godine iznosila je 2.760,4 miliona eura, što ukazuje na rast od 48,2% u odnosu na isti period prethodne godine.
Prema njenim riječima, uvezeno je robe u vrijednosti od 2.290,2 miliona eura, što je povećanje od 43,5% u odnosu na uporedni period prethodne godine, dok je izvoz iznosio 470,2 miliona eura i veći je za 76,6%. Spoljnotrgovinski deficit iznosio je 1.820,1 milion eura i veći je za 36,8% u odnosu na uporedni period prethodne godine, dok je stepen pokrivenosti uvoza izvozom 20,5%.
Lazarević je kazala da je učešće sektora trgovine u ukupnom broju zaposlenih u poređenju sa drugim sektorima najveće i u posmatranom periodu 2022. godine iznosi 19,6%. Naime, u ovom sektoru je u prosjeku bilo zaposleno 43.643 lica, što je rast od 21,0% u odnosu na isti period 2021. godine, kada je ovaj sektor u prosjeku zapošljavao 36.079 radnika.
U proteklom periodu, poslovanje u sektoru se odvijalo pod uticajem izraženog porasta cijena osnovnih životnih namirnica, energenata, stočne hrane i vještačkih đubriva koje su nastale kao posljedica krize zbog rata u Ukrajini, koji još uvijek traje. Dobra turistička sezona je pozitivno djelovala na ukupne ostvarene poslovne rezultate za 8 mjeseci. Nastavljen je rast uvoza poljoprivredno–prehrambenih proizvoda, uz rast spoljnotrgovinskog deficita, što ukazuje na veliku uvoznu zavisnost. Za 2 ljetnja mjeseca, jul i avgust ove godine uvezeno je oko 180 mil. € poljoprivredno-prehrambenih proizvoda, a za prvih 6 mjeseci vrijednost uvoza je iznosila oko 348 miliona eura. Crna Gora je od aprila 2022. godine ušla u zonu dvocifrene ili galopirajuće inflacije, koja je u avgustu iznosila 15%. Ovo je najveća godišnja inflacija u posljednjih 15 godina.
Predjednik Odbora, Jovan Lekić kazao je da trgovina bilježi rast i pokazuje svoju flekisbilnost i vitalnost, čak i u ovom kriznom periodu.
– Pozitivno je i to što su zarade u ovom sektoru povećane, čak 33% u dijelu neto zarada –istakao je on, dodavši da je ohrabrujući i značajan rast izvoza od 76%.
Problem je prema njegovim riječima što je deficit porastao u apsolutnom iznosu, iako je procentualno nivo pokrivrenosti uvoza izvozom veći.
Jasna Vujović iz Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma navodi da su ohrabrujući podaci o poslovanju sektora trgovine, te da tu ocjenu ne mijenja to što je zabilježena inflacija u značajnom procentu. Ona je iznijela i prihode trgovine na malo ako se izuzme inflacija koji takođe pokazuju rast u odnosu na uporedni period prethodne godine.
Sekretarka Lazarević, govorila je o izazovima i mogućnostima u poslovanju elektronske trgovine, koja bilježi rast dolaskom pandemije.
– Vrijednost i mogućnosti koje elektronska trgovina donosi i trgovcima i samim potrošačima su velike, a uz njen rast, raste i čitava ekonomija. Najveća prednost koju elektronska plaćanja donose privredi ogleda se u kontekstu povećanja transparentnosti finansijskih tokova i borbe protiv sive ekonomije. Kada se plaćanja registruju, država ima jasan uvid u tokove novca, mjerodavan mehanizam za naplatu poreza i veće budžetske investicije – istakla je ona.
Međutim, prema njenim riječima, uz sve prednosti online kupovine, ona nosi i određene probleme, pogotovo za zemlje koje su van Evropske unije, zbog carina i raznih poreza. U regionu cijene koje prate onlajn trgovanje takve su da se često ne isplati raditi isporuke van lokalnog tržišta. Nepotrebno visoki troškovi elektronske identifikacije su takođe prepoznati kao problem, jer je upotreba, npr. elektronskih potpisa ili pečata ograničena van domaćeg tržišta. Na kraju, troškovi i vrijeme carinskih procedura, jedan su od glavnih problema koja ističu preduzeća u regionu.
Jasna Vujović, MERT, kazala je da je planirana realizacija istraživanja o poznavanju prava potrošača u ovoj oblasti. Ona je istakla neophodnost striktnog poštovanja Zakona o zaštiti potrošača u dijelu koji se odnosi na distancionu prodaju.
Marina Radulović, glavna trišna inspektorka u Upravi za inspekcijske poslove kazala je da online trgovina predstavlja poseban izazov, naročito kada su u pitanju neregistrovani trgovci.
– Neregistrovani online trgovci predstavljaju veliki problem, jer kroz Zakon nemamo osnovu da dođemo do njih, i oni često brišu svoje naloge na društvenim mrežama i blokiraju pozive inspektora – kazala je ona.
Radulović je ocijenila da je neophodna zajednička saradnja kako bi se došlo do zakonskih alata koji bi omogućili identifikaciju ovih lica, po uzoru na zemlje regiona.
Prema njenim riječima, u prethodnom periodu, tržišni inspektori su bili na terenu kako bi edukativno i preventivno djelovali, te da je cilj da registrovani subjekti koji obavljaju online trgovinu budu upoznati sa zakonskim normama i uvedeni u pravne tokove. Ona je takođe kazala da je pri kraju izrada Kontrolne liste, odnosno obrasca, koji će omogućiti trgovcima da imaju uvid šta je to što treba da sarži sajt koji se bavi online prodajom, odnosno koje su to zakonske odredbe koje treba ispoštovati.
Željko Tomović, Centar za zaštitu potrošača, kazao je da se zbog neregistrovanih prodavaca kupci suočavaju sa brojnim problemima, posebno u dijelu koji se odnosi na povraćaj novca i jednostrano raskidanje ugovora u roku od 14 dana.
– Online trgovina je od velike važnosti u Crnoj Gori, ali i jako osjetljiva oblast sa aspekta prava potrošača i zaštite ličnih podataka – istakao je on, izražavajući zadovoljstvo što su napravljeni prvi koraci ka suzbijanju nelegalne prodaje.
Tomović je kazao da će trgovcima uskoro biti dodjeljivani sertifikati za fer odnos sa potrošačima, kojima će podstaći pozitivne primjere u praksi, ali i preventivno djelovati na nelegalnu trgovinu.
Predrag Šegerec, Voli, ocijenio je da su trgovci kojima je zabranjen rad nedjeljom diskriminisani u odnosu na one koji obavljaju djelatnost online i tim danima. On insistira da ne bude diskriminacije u ovoj oblasti.
Tokom sjednice, privrednici su pozitivno ocijenili mjere podrške čiji je predlog Privredna komora uputila prema Vladi, kao i njen projekat Snaga je u nama, koji je prezentovala Slavica Pavlović. Odbor je zatražio da se produži rok za dostavljanje sugestija na tekst novog Zakona o privrednim društvima kako bi se adekvatno doprinijelo na njegovu primjenljivost.